Bu makalede Demir Çelik Sektöründe Meslek Hastalığı konusu Kimyasal ve Fiziksel Tehlikelerden kaynaklanan olmaz üzere 2 başlık altında ele alınmıştır.
Demir Çelik Sektöründe Meslek Hastalığı
İçerik
Kimyasal Tehlikelerden Kaynaklanan Hastalıklar
Tozlardan kaynaklanan hastalıklara oldukça çok sık rastlanır. Silika kumu ile sıkça çalışıldığından silikoz hastalığına yakalanma riski oldukça yüksektir. İyi bir havalandırma olsa dahi bazen çıplak gözle fark edilmeyen silika tozları ortamda bulunmaktadır. Siliko-tüberküloz hastalığı da yaygın olarak görülen hastalıklardan biridir.1
Ayrıca pnömokonyoz hastalığından şikayet eden pek çok işçide kronik bronşit de vardır. Akciğer kanseri, lober pnömoni, bronkopnömoni de pnömokonyoz ile birlikte anılan diğer hastalıklardır. Özellikle temizlik hizmeti veren işçiler akciğer kanserinin görülme sıklığının daha fazla olması ortamda bulunan silikadan kaynaklanmaktadır.1
Polisiklik aromatik hidrokarbonların termal parçalanma sırasında oluşmasının da önemli kansorejen etkileri olduğu bilinmektedir. Krom, nikel gibi metallerin ve ayrıca asbest, silika gibi tozların da ölüme yol açtığı düşünülmektedir.1
Kaynak işleri sırasında ortaya çıkan metal dumanlar da toksik (zehirli) olabilirler ve metal ateşi hastalığına neden olabilirler. Demir döküm materyallere kaynak yapılırken nikel çubuk kullanılır ve bu da nikel içerikli dumanlara neden olur. Plazma alev makinası da oldukça fazla miktarda metal duman, ozon, azot oksit ve UV radyasyonu oluşturur ve çok ses çıkartır.1
Bunlarla birlikte dökümhanelerde bulunan bazı kimyasallar (formaldehit, dimetiletilamin, trietilamin) ve tozlar çalışanlar da gözlerin sulanması, kaşınması ve buğulu görme gibi rahatsızlıklara neden olur ki bu da mavi-gri görüş olarak bilinmektedir.1
Dumanların yayılması ve bazı partiküller eriyik metallerle çalışan, kok kömürü kullanan ve ocakları dolduran işçiler için tehlikelidir. Bu toz ve dumanlara sürekli sunuk kalma astım hastalığına neden olabilir ve bu durum kalıcı bir hal alabilir.1
Silikaya sunuk kalma, daha çok metallerin eritilmesi için kullanılan ocakların bakımı ile ilgilenen ve patlamalı ocaklarla çalışan işçiler arasında görülür ve sonunda Silikoz hastalığına yakalanmaya neden olabilir.1
Asbest, daha çok ısı ve gürültü yalıtımı için kullanılmaktadır. Bakım ve inşaat çalışmaları sırasında önceden kullanılmış olan asbest, tekardan havaya karışabilmekte ve tehlikeler yaratabilmektedir. Asbestosa sunuk kalma; asbestoz, mezotelyoma ve diğer kanserlere neden olmaktadır.1
PAH’lar (Polisiklik Aromatik Hidrokarbon), yanmalı işlemler sonucunda ortaya çıkarlar. Genellikle çelik endüstrisinde kömürün kısmen yakılması ile kok elde edilirken kömür katranın zifti bazı uçucuların açığa çıkmasına neden olur. Bunlar havada aerosol ya da buhar şeklinde bulunabilirler. Kısa süre ile bunlara sunuk kalma deride kaşıntılara, müköz zar iltihabına, baş ağrısına, baş dönmesine ve mide bulantısına neden olur.1
Kömürle çalışan ocaklar, katran ve zift partiküllerinin havaya karışmasına neden olmaktadır. Uzun vadede bu ortama sunuk kalan işçiler için akciğer kanserine yakalanma riski sıradan bir insanınkine göre 2 kat daha fazladır. Çünkü kok kömüründe bulunan katran ve zift kanserojendir.1
Demir-çelik endüstrisinde neredeyse 1000’den fazla kimyasal madde kullanılmaktadır. Bunların her biri üretim sürecinin belirli evrelerinde devreye girmektedir. Kömürün yanarak kok haline gelmesi sırasında katran, benzen ve amonyak ortaya çıkmaktadır. Kükürt dioksit ve azot oksit içeren dumanlara sunuk kalmak, vanadyum ve diğer metal alaşım katkıları kimyasal pnömonite neden olmaktadır. Benzen, toluen ve zaylen gibi kömür ocağı gazında hazır bulunan maddeler solunum yolu rahatsızlıklarına ve merkezi sinir sistemi bozukluklarına neden olurlar. Bunlara uzun yıllar sunuk kalma ise kemik iliği hasarlarına, anemiye ve kan kanserine neden olurlar.1
Fiziksel Tehlikelerden Kaynaklanan Hastalıklar
Çelik sektörü en çok gürültüye sunuk kalınan sektörlerden biridir. Duman çekme sistemleri, buharı dışarı veren vakum sistemleri, elektrik ark ocakları, merdaneli öğütücüler ve havalandırma fanları yüksek miktarda gürültü yaratmaktadır. Bu sektörde çalışanlardan en az yarısı kulakları korunmadığı takdirde 10 yıl gibi kısa bir süre içerisinde işitme kaybı ile karşılacaklardır. Ayrıca yüksek ısıya sahip partiküller kulak zarını yakmakta ve bazı ağır materyallerin düşmesi sonucu çıkan ses, kulak zarının yırtılmasına neden olmaktadır.1
Bazı büyük makinalar yere temas ettikleri için ortamda sürekli olarak titremeye (sarsıntıya neden olurlar). Ayrıca matkaplar, testereler ve çekiçler ise elle kullanıldıklarından işçilerin titreşime sunuk kalmasına neden olurlar. Bütün vücudun titreşime sunuk kalması bulanık görmeye ve hareketten kaynaklanan baş dönmesine neden olabilir. Elle kullanılan makinaların yarattığı titreşim ise Karpal Tünel Sendromuna, Raynaud Sendromuna ve eklemlerde aşınmalara neden olur ve bu rahatsızlıklar sonunda kalıcı olabilir. Ayrıca Dupuytren Kontraktürü ile karşı karşıya kalma riski öğütme ve dövme işlerinde uğraşanlarda görülmektedir.1
Demirin dövülmesi sırasında ve demirin eritilmesi sırasında çok yüksek derecede ısı ortaya çıkmaktadır. Her ne kadar eritme işlemi sırasında çok daha yüksek sıcaklıklar görülse de, demir dövme ve şekillendirme sırasında sürekli olarak işlemin gözlenmesi sıcaklıktan daha fazla etkilenilmesine neden olmaktadır. Isıdan etkilenmeyi engellemek için sıvı tüketilmekte, havalandırma sistemleri çalıştırılmakta, ısıdan koruyucu elbiseler ve donanımlar kullanılmaktadır.1
Lazerlerin kullanımı sırasında, bazı tehlikeler ortaya çıkmaktadır. Cildin yanması için gereken lazer güç düzeyinden çok daha azı, göz retinasını tahrip etmek için yeterlidir. Kullanan kişi, her ne kadar gözünü korusa da çevreden geçen işçiler için lazer kullanımı riskli olabilir.1
Kaynak işleri sırasında kaynak arkının sıcaklığı 6000 C dereceye kadar yükselebilir. Bu yüksek sıcaklıklara temas eden çalışanlarda çok ciddi bölgesel yanıklar görülebilir.1
Gürültü, plazma kaynağı, direnç kaynağının bazı türleri ve gaz kaynağı gibi birkaç kaynak yönteminde karşılaşılan bir tehlikedir. Ayrıca kaynak işlemi sonucu ortaya çıkan tozun ortamdan uzaklaştırılması için kullanılan basınçlı hava pompaları da yüksek miktarlarda gürültüye neden olabilir. Fazla gürültülü ortamlarda çalışan işçilerde Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı (GBİK) görülebilir.1
Elektrik ark kaynağından yayılan parlak ışık büyük miktarda UV radyasyon içerir. Arkın bir anlık parlaması bile, diğer işçilerin arkından gelen tek tük ışınlarda dahi, acı verici konjonktivite neden olur. Doğrudan ark ışınlarına sunuk kalan işçiye acilen tıbbi müdahalede bulunulmalıdır. UV radyasyona aşırı sunuk kalınması fazla ısınma ve derinin güneş yanığı seviyesinde yanmasına neden olabilir.1
Demir Çelik Sektöründeki Meslek Hastalığı İstatistikleri
Demir çelik sektöründe yaşanan meslek hastalıkları istatistiklerine SGK istatistik yıllıklarından ulaşabilirsiniz.
KAYNAKLAR
[1] Balçık M., Yeni Yüzyıl Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Metal Sektöründe İş Güvenliği, İstanbul, 2014/Şubat