Kişisel Koruyucu Donanımlar
İçerik
- 1 Kişisel Koruyucu Donanımlar
- 1.1 Kişisel Koruyucu Donanımlarda Bulunması Gereken Özellikler
- 1.1.1 Kişisel Koruyucu Donanım Uygunluk Varsayımı
- 1.1.2 EN nedir?
- 1.1.3 CE nedir?
- 1.1.4 Kişisel Koruycu Donanım Seçimi
- 1.1.5 Kişisel Koruyucu Donanım Kullanımını Etkileyen Faktörler
- 1.1.6 Kişisel Koruyucu Donanım Kullanımında Bireysel Faktörler
- 1.1.7 Kişisel Koruyucu Donanım Kullanımında Çevresel Faktörler
- 1.1 Kişisel Koruyucu Donanımlarda Bulunması Gereken Özellikler
İş Sağlığı Ve Güvenliğinde Kişisel Koruyucu Donanımlar KKD ler, Çalışma hayatında, güvenli ve aynı zamanda sağlıklı çalışma şart ve koşullarını tesis etmek ve bu amaç doğrultusunda iş kazaları ve meslek hastalıkları oranlarını en alt seviyeye indirmek bununla beraber maddi kayıpları önlemek, üretkenliği artırmak için önemli bir yere sahiptir. 29.11.2006 tarihinde 26361 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanarak yürürlüğe giren Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği‟ne göre KKD şunları ifade eder (Madde 4f)(T.C. Resmi Gazete, 29.11.2006, sayı: 26361)
- Bir veya daha fazla sağlık ve güvenlik tehlikesine karşı giyilmek veya taşınmak amacıyla tasarlanmış herhangi bir cihaz, alet veya malzemeyi,
- Kişiyi aynı anda bir veya birden fazla muhtemel risklere karşı korumak amacıyla bir bütün haline getirilmiş birçok cihaz, alet veya malzemeden oluşmuş bir donanımı,
- Belirl bir faaliyet ve işlemin yapılabilmesi için, giyilen yada taşınan donanımla birlikte kullanılan, ayrılabilir veya ayrılamaz nitelikteki koruyucu cihaz, alet veya malzeme.
Yukarıdaki tanım doğrultusunda ülkemizdeki İSGK sınırları içinde KKD kullanımının önemi görülmektedir.
Bu önem işyerindeki paydaşlarca İSG eğitimleri sırasında vurgulanmaktadır. Bu açıdan KKD kullanımı kontrol önlemi olarak işyerlerinde zorunlu bir uygulamadır. Bu haliyle de risk ve işçi arasındaki koruyucu bariyer görevindedir.
Wentz‟e (1998) göre KKD‟lerin çıkması ya da uygun kullanılmaması durumunda işçi doğrudan tehlikeye maruz kalmaktadır. Bu açıdan bakıldığında KKD kullanımı işçiyi tehlikeden uzaklaştıran son aşama olarak görülebilir. Buna eşgüdümlü olarak Kişisel Koruyucu Donanımın Kullanımına İlişkin Yönetmeliğin 8. maddesine göre işverene KKD kullanımının sağlanması ve kontrol edilmesi noktasında ciddi sorumluluklar yüklenmiştir. Bu açıdan işverenler KKD eğitimleri düzenlerler. Bu eğitimlerde KKD‟lerin ne zaman ve ne durumda gerekli olduğu, ihtiyaç durumunun nasıl takip edilebileceği ve doğru şekilde nasıl uygulanacağı konusunda eğitimler verilir.
Kişisel Koruyucu Donanımlarda Bulunması Gereken Özellikler
İş Sağlığı ve Güvenliğ Kanunu ve KKD Kullanımına İlişkin Yönetmelikte işverene yüklenen KKD eğitimi görevinin yanında KKD‟lerin sahip olması gereken özellikler de bulunmaktadır.
Bu özellikler Kişisel Koruyucu Donanım Kullanımına İlişkin Yönetmelikte ayrıntılandırılmıştır. Buna göre KKD‟ler belirli özellikleri taşımalıdır. Bu özelliklere bakıldığında KKD‟lerde şu özellikler bulunmalıdır (T.C. Resmi Gazete, 29.11.2006, sayı: 26361):
- Fiziksel çevre ve bu fiziksel çevre içinde bulunan bireyle uyumlu olmalı,
- En üst koruma düzeyine sahip olmalı,
- Farklı risk analiz düzeyleri için koruma sınıfları bulunmalı,
- Kişisel koruyucu donanımların mal edildiği malzemeler iş ile uyumlu olmalı,
- Kullanıcıya temas eden malzeme yüzeyi uygun olmalı,
- Kullanıcıyı engellememeli,
- Kullanıcının vücut yapısına uygun olmalı,
- Hafif ve dayanıklı olmalı,
- Farklı KKD‟ler birbiri ile uyumlu olmalı,
- İmalatçı bilgileri açık olarak verilmeli,
- Depolama, kullanım ve temizlik gibi bilgiler açık bir şekilde verilmeli,
- Malzemelerin dayanıklılığını ve uygunluğunu ölçmek için yapılan testlerin sonuçları açıkça verilmeli,
- Malzemelerin uygunluk aksesuarları ve yedek parçaları tanımlanmalı ve açıkça sunulmalı,
- Malzemelerin ve ilgili parçalarının kullanım ömürleri ve son kullanma tarihleri belirtilmeli,
- Malzemelerin taşınma bilgileri açıkça ifade edilmeli,
- Malzemelerin taşınma işlemini yapan kuruluşun bilgileri belirtilmeli.
Yukarıda belirtilen özelliklere bakıldığında KKD‟lerin üretimden kullanıma, taşınmadan ömrünün tamamlanmasına kadar geçen süreçte iyi bir şekilde betimlendiği ve çevrelendiği görülmektedir.
Kişisel Koruyucu Donanım Uygunluk Varsayımı
Bir işyerinde KKD‟lerin tercihinde ve kullanıma başlanmasında etkili olan temel unsur standartlara uygunluktur. Bunların yanında ILO, DSÖ ve AB gibi kuruluşlar tarafından EN ve CE gibi uluslararası standartlar da belirlenmiştir.
EN nedir?
Avrupa için yeni standartları oluşturmakla görevli kurul, Avrupa Standartları Komitesidir (CEN). Bu komite; Avrupa Serbest Bölge Birliği (EFTA) üyesi olan ülkelerin (İzlanda,Avusturya,İsveç, Finlandiya, Norveçve İsviçre) ve tüm AB üye ülkelerinin Ulusal Standart Enstitüleri ile üst seviye tanınmış KKD üreticileri ve temsilcilerinden oluşmuştur. Tüm bu Standartlar CEN tarafından sürekli olarak geliştirilir ve tüm üye ülkelerde güvenlik ve sağlık birim yönetimi tarafından kontrol edilirler. Bu açıdan EN standardı, AB tarafından kabul edilmiş ve tüm Avrupa ülkelerine uyulması yükümlü hale getirilmiş standartları temsil eder.
CE nedir?
Bir ürünün EN standardına uygun olup olmadığı yetkilendirilmiş kurumlarca test edilir ve standartlara uygun olan ürüne uygunluk belgesi verilir. Bu belgeyi temel alarak ürünlerin üzerine CE işareti ve hemen yanına da onayı veren kurumun bilgilerini gösteren bir kod yazılır. CE uygunluk işareti, üreticinin ürünü üretmek için tüm teknik düzenlemeleri yerine getirdiğini ve ürünün uygunluk işlemlerinin tamamlandığını ifade eder.
Kişisel koruyucu donanımlara Avrupa Topluluğu Uygunluk Beyanı düzenlenerek CE işareti ve kodu verilir. Bu madde 29.11.2006 tarihinde ve 26361 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlananmış olan Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği‟nin sekizinci bölümünde şöyle ifade edilmiştir: “CE işareti, yönetmelikte belirtilen örneğe uygun bir şekilde her bir KKD‟nin üstüne öngörülen kullanım ömrü boyunca kolayca görülebilecek bir şekilde, okunabilecek ve ayrıca silinemeyecek şekilde yerleştirilr.” (Madde 8)(T.C. Resmi Gazete, 29.11.2006, sayı: 26361).
Kişisel Koruycu Donanım Seçimi
Gerek ILO, DSÖ ve AB gibi uluslararası organizasyonlarca gerek de İSGK ve Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği aracılığıyla ülkemizde KKD‟lerin kullanım ve eğitim yükümlülüğü işverenlere yüklenmiştir. Bu açıdan işverenin yükümlülüğü, iş sürecinde artan riskleri hesaplamak, değerlendirme ve buna uygun olarak KKD temin etmektir. Kulllanımı işverenlerin sorumluluğunda olan KKD‟ler şu şekilde gruplandırılabilir:
- Baş koruyucuları
- Kulak koruyucuları
- Göz ve yüz koruyucuları
- Solunum sistem koruyucuları
- El ve kol koruyucuları
- Ayak ve bacak koruyucuları
- Cilt koruyucuları
- Gövde ve karın bölgesi koruyucuları
- Vücut koruyucuları
Kişisel Koruyucu Donanım Kullanımını Etkileyen Faktörler
Bu bölümde KKD kullanımını etkileyen bireysel, çevresel ve kurumsal faktörlerden bahsedilecektir.
Kişisel Koruyucu Donanım Kullanımında Bireysel Faktörler
İş kazalarının nedenleri incelendiğinde yaklaşık % 80‟nin tehlikeli ve güvensiz insan davranışlarına bağlı olduğu saptanmıştır . İnsan davanışlarına bağlı kaza nedenleri arasında kişilerin yaşları, cinsiyetleri,eğitim ve medeni durumları ile iş deneyimleri, kişilerin alışkanlıkları, yorgunluk, uykusuzluk durumları, fiziksel yetersizlikler, duygusal durum ve psikolojik rahatsızlıklar gelmektedir.
Kişisel koruyucu donanım kullanımına yönelik işçi davranış ve hareketleri, önemli ölçüde kurum yöneticilerin davranışlarından ve hareketlerinden de etkilenmektedir. Bu sebepten dolayı amirler, bir rol model olmalıdır. Uygun KKDlerin belirlenmesi ile işçilerin KKD eğitimlerine önem verilmesinin yanında, KKD kullanımını destekleyici yazılı prosedürlerde belirlenmelidir.
Kişisel Koruyucu Donanım Kullanımında Çevresel Faktörler
Kişisel koruyucu donanım kullanımında etkili olan çevresel faktörler; gürültü, titreşim, ısı, nem, aydınlatma, toz ve gazlar olarak sıralanabilir. Çevresel faktörlerin iş kazalarına doğrudan neden olabileceği gibi dolaylı olarak da çalışanların psikolojik durumları üzerinde etkili olabileceğini ortaya koymuştur.
Kişisel Koruyucu Donanım Kullanımında Kurumsal Faktörler
Kişisel koruyucu donanım, iş kazası ya da meslek hastalığının önlenmesi, sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi amacıyla kullanılır. İşveren, toplu korunma tedbirlerine ve kişisel korunma tedbirlerine öncelik vermelidir.
İşyerinde kullanılan KKD, Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği (T.C. Resmi Gazete, 02.07.2013, Sayı: 28695), yönetmeliğindeki maddelere uygun olacak şekilde tasarlanır ve üretilir. Çalışanların bütün kişisel koruyucu donanımları;
- Risk önlemeye uygun olur.
- İşyeri koşullarına uygun olur.
- Kullananın ergonomik ve sağlık durumuna uygun olur.
- Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyar.
- Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği kapsamına giren ürünlerde uygun şekilde CE işaret ve Türkçe kullanım kılavuzu bulundurur.
- Birden fazla riskli şart ve koşulda beraber kullanılmaya uygun ve elverişli olan ve beraber kullanıldığı zamanlarda risklere karşı koruyuculuğu değişmeyen kişisel koruyucu donanımlar seçilir.
- Çalışma alanlarında , her bir KKD için uygun ve yeteri ölçüde doküman bulunur ayrıca bu dokümanlara ulaşım kolay yollardan sağlanır.
- Kişisel koruyucu donanımlar, işverence tüm çalışanlara, çalışanlardan herhangi bir ücret kesintisi olmaksızın verilir.
- Tüm KKD ler imalatçı firma tarafından sağlanan kullanım kılavuzuna uygun bir şekilde tüm bakım, onarım ve periyodik kontrolleri yapılır, ihtiyaç duyulması halinde ilgili parçaları değiştirilir, steril ve hijyenik koşullarda saklanır ve kullanıma hazır bir şekilde bulundurulur.
- KKD‟ lerin hangi durumlarda hangi risklere karşı koruyucu olduğu ve kullanılacağı, işveren tarafından tüm çalışanlara anlatılır.
- KKD‟ lerin kullanımı ile ilgili olarak işveren tarafından tüm çalışanlara uygulamalı olarak eğitim verdirilir.
- Kişisel koruyucu donanımlar, mücbir ve içinde bulunulan duruma özel koşullar dışında , daima amacına uygun bir şekilde kullanılır.
- Kişisel koruyucu donanımların tüm çalışanlara yetecek sayıda ve kolay bir şekilde erişime imkan verecek şekilde olması sağlanır.
İş Sağlığı Ve Güvenliğinde Kişisel Koruyucu Donanımlar KKD ler